Yazar: Mimar Seyid Mücahid ÇİÇEK

Dünyada ”Yeşil Bina Sertifika Sistemleri’‘ kullanımı giderek artmaktadır. Bu bağlamda gelişmekte olan ülkeler kendi sertifika sistemlerini geliştirmişlerdir. Geliştirilen sistemler dinamik sistemler olup zamanla geliştirilen yeni stratejiler ile güncel versiyonları yayınlanmaktadır.

Neredeyse her gelişmekte olan ülkenin kendi sertifika sistemi olsa da her geçen gün gelişen bu sistemlerin giderek birbirine yaklaştığı ve mantık kurgusunun giderek benzeştiği gözlenmektedir. Bu kapsamda Türkiye’de de kendi yeşil bina sertifika sistemini çıkartmak hedeflenmiş ve 2007 yılında Çevre Dostu Yeşil Binalar Derneği (ÇEDBİK) kurulmuştur. Bu dernek ile gelişmiş ülkelerin sertifika sistemleri (LEED, BREEAM, DGNB vb.) örnek alınarak Türkiye için Ulusal Yeşil Bina Sertifikası geliştirilmesi hedeflenmiştir.

B.E.S.T Sertifikası’nın amacı; sağlıklı toplumlar, yaşanabilir bir çevre ve gelişmiş bir ekonomi yaratmaktır. Binalarda Ekolojik ve Sürdürülebilir Tasarım Sertifikası‘nın oluşturulması sürecinde 100’den fazla akademisyen, sivil toplum kuruluşu ve sektör temsilcisi görev aldı.

Sertifika ÇEDBİK tarafından 2013 yılında düzenlenen 2. Uluslararası Yeşil Binalar Zirvesi’nde tanıtıldı. 2015 yılının haziran ayında sertifika kılavuzunun birinci versiyonu yayınlandı ve pilot proje bazında 2016 yılında ilk sertifika verildi.

KİPTAŞ tarafından yapılan ve 23 bloktan oluşan İstanbul Büyükşehir Belediyesi Bayrampaşa-Paşa Konutları B.E.S.T-Konut Sertifikası almaya hak kazanmış ilk proje olup, sertifika 2019 yılında verilmiştir.

Akademisyenler, sivil toplum kuruşları ve sektör temsilcilerinden oluşan ÇEDBİK Sertifika Komitesi, mevcut olan Konut sertifikasının güncellenmesi ve diğer bina tipleri için sertifika sistemlerinin oluşturulması konusunda çalışmalarına devam etmektedir.

LEED sertifikası, enerjide ve çevresel tasarımda liderlik anlamına gelen çevre dostu bina sertifikasyon sistemidir. 1998 yılından itibaren uygulanmaya başlanan ve Amerikan Yeşil Binalar Konseyi (USGBC) tarafından geliştirilen LEED sertifika sistemi, tüm dünyada kabul görmektedir.

2015 itibariyle, 80.000’den fazla LEED sertifikalı bina ve 100.000’den fazla LEED onaylı profesyonel vardı. LEED sertifikalı binaların çoğu büyük ABD metropollerinde bulunmaktadır.

Türkiye’de ise 2022 itibariyle 498 binada LEED sertifikası bulunmaktadır.

Çalışmada incelenecek örnek bina, İstanbul ili Kartal ilçesi 436/3 ada parsel numaralı taşınmaz arsa üzerinde yapılması planlanan S-LIFE projesi üzerinden yapılmaktadır. Proje kapsamında BEST ve LEED sertifikaları ortak değerleri baz alınarak hazırlanıp, incelenecektir.

YAPI KÜNYESİ	PROJE ADI	S LIFE	KONUT B. BİRİM	110
	PROJE İŞLEVİ	Konut+Ticari	TİCARİ B. BİRİM	5
	PROJE YERİ	Kartal/İstanbul	KAPALI OTOPARK	120 (KONUT)
	ADA/PARSEL	436/3	AÇIK OTOPARK	52 (TİCARİ)
	TABAN ALANI	4265,22 m²	ORTAK ALAN- KİRALANAMAZ	SPOR SALONLARI
	PROJE İNŞAAT ALANI	27.141,39 m²		SANAT VE SOSYAL TESİS ALANI
	BLOK SAYISI	2		SIĞINAK VE DEPO ALANLARI
	KAT SAYISI	14		ÇALIŞMA ALANLARI
	ENERJİ SINIFI	B		KÜTÜPHANE

Tablo 1.1.: S LIFE Projesi / Örnek Proje Yapı Künyesi

1. BÜTÜNLEŞİK PROJE YÖNETİMİ

Bütünleşik proje yönetimi kategorisi ile proje ekibinin koordinasyonu, inşaat sürecinin koordinasyonu, inşaat kirliliği ve atıklarının yönetimi ile çevreye etkilerinin kontrol altına alınması istenmektedir. BEST sertifikasında gürültü kirliliği ile ilgili kontroller ek olarak puanlandırmaya ilave edilmiştir. Bu süreç CGP izin sürecinde zorunlu olarak uygulanmaktadır. Ülkemizde ulusal ve yerel yönetmeliklerde gürültü kirliliğinin kontrol altına alınması konusu yetersizliği ve denetim sorunu sebebiyle bu madde teşvik edilmektedir. (Tablo 2.1.)

Bütünleşik Proje Yönetimi konusunun amacı sürdürülebilir tasarım ve inşaat konusunda uzmanların bir araya gelerek yeşil konut projesini bütünleşik bir yaklaşımla yönetmelerini sağlamaktır. Bütünleşik Proje yönetimi sayesinde maliyet etkin bir proje ortaya konulur. Proje ekibinin uzmanlık alanlarının birleşmesi ile, binada yeni teknolojilerin ve bina sistemlerinin etkin bir şekilde kullanılması mümkün olur.

Proje ekip üyelerinin iş planlamasının hazırlanması, proje aksiyonları, görev sorumluluklarının belirlenmesi, periyodik toplantılar düzenlenmesi planlanmalıdır. İlgili tüm aksiyonların dokümanları ve toplantı tutanaklarının arşivlenmesi istenmektedir. BIM tabanlı projelerde, BIM Koordinatörü tarafından BIM Uygulama Planı hazırlanması ve yönetilmesi yeterli olacaktır.

Tasarım ve inşaat başlamadan evvel işveren ve proje yöneticisi sürdürülebilirlik hedeflerini tartışmalı ve ne ölçüde sürdürülebilir bir yapı oluşturulacağı belirlenmelidir. Projenin erken safhalarından itibaren multidisipliner bir takım oluşturulması işveren için maliyetli olabilir. İşverenin bütçesi hangi anahtar personelin hangi safhada projeye dahil edileceğini ve bu personelin kalitesini belirleyeceği için bu noktalar açığa kavuşturulmalıdır. Proje ekibi üyelerinin projenin başlangıcından işletmeye alınana dek, projenin başında belirlenen aralıklarla ve katılımcılarla koordinasyon toplantıları düzenlemesi gerekir.

Proje Yönetim Planı: •       İletişim Prosedürü •       Toplantı ve Aksiyon Listeleri •       İş Programları •       Aylık Raporlar •       Proje Değerlendirme Raporları •       İş Güvenliği Prosedürü •       Satın alma Prosedürü •       Tasarım talep / ihtiyaç listesi •       Tasarım Yönetimi Prosedürü •       İhale Yönetim Prosedürü •       İnşaat Yönetim Prosedürü •       İşletmeye Alma Prosedürü

İnşaat çevresel yönetim planı hazırlanmalı ve uygulanmalıdır. Çevresel yönetim planı uygulanması için şantiyede, proje büyüklüğüne bağlı olarak sorumlu kişi/kişilerin atanması gerekmektedir. Müteahhit firmanın ISO 14001 çevresel yönetim sertifikasının olması, müteahhit firmanın şantiyede bulunacak temsilcisinin de ISO 14001 İç Tetkikçi Sertifikası almış olması gerekmektedir.

İnşaat çevresel yönetim planı hazırlanmalı ve uygulanmalıdır. Çevresel yönetim planı uygulanması için şantiyede, proje büyüklüğüne bağlı olarak sorumlu kişi/kişilerin atanması gerekmektedir. Müteahhit firmanın ISO 14001 çevresel yönetim sertifikasının olması, müteahhit firmanın şantiyede bulunacak temsilcisinin de ISO 14001 İç Tetkikçi Sertifikası almış olması gerekmektedir.

LEED sertifikasında bu durum ABD Çevre Koruma Ajansı İnşaat Genel İzni veya yerel eşdeğerinin erozyon ve çökelme gereksinimlerine uygun olacak şekilde projeyle ilgili tüm inşaat faaliyetleri için bir erozyon ve sedimantasyon kontrol planı hazırlanması gerekmektedir.

Her iki sertifika programı ile çevre koruma amaçlanmış ve inşa süreci için yükümlülük ve gereklilikler net olarak açıklanmıştır.

Çevresel Yönetim Planı

1. Giriş,
2. Amaç ve Kapsam
3. Çevre Politikası
4. İnşaat Aşaması İyileştirme Planı ve Önlemler
5. Saha koşulları ile ilgili bilgi / Sahanın çevresel risk değerlendirmesi
6. Arazi ve görsel çevrenin bozulmasına yönelik önlemler

iii. Toz oluşumu ve hava kirliliğinin kontrolü ve yönetimi

1. Toprak kirliliğinin önlenmesi
2. Trafik kontrolü,
3. Saha içi aydınlatma kontrolü

vii. Sağlık ve güvenlik önlemleri

viii. Su kaynaklarının, yer altı suyu ve içme suyu kaynaklarının korunması

1. Şantiye flora ve faunasının korunması
2. Şantiye çevresel etkilerinin izlenmesi (Enerji kullanımı, su kullanımı vb)
3. Karbon salımlarının ölçülmesi
4. Uygulamaların Takibi, Düzeltici ve Önleyici Faaliyetler
5. Dokümantasyon
6. İletişim Prosedürü

İnşaat sahasında ortaya çıkan atık türü, miktarı ve bertaraf yöntemi (geri dönüşüm, yeniden kullanım vb.) belirlenir. Atıkların yeniden kullanımı ya da geri dönüşümüne yönelik yapılabilecek uygulama ve uygulama çalışmaları bir plan dahilinde açıklanır ve kullanım yeri belirtilir. Atık yönetimi için Ana Yüklenici gruptan bir yetkili görevlendirilmelidir. İnşaat atıkları aşağıdaki gibi gruplanmalıdır.

• İnşaat atığı: Hafriyat, beton, tuğla, asfalt, karışık moloz, alçı
• Ambalaj atığı
• Ahşap ve mobilya
• Cam
• Plastik
• Metal

Atıkların ağırlık veya hacim olarak en az %45’inin geri dönüşüm ve/veya yeniden kullanılarak değerlendirilmesi gerekir.

Yapı çevresindeki 800 m yarıçap içerisindeki gürültüye duyarlı binalar belirlenmelidir. Bu yarıçap içerisinde gürültüye hassas mevcut alan ya da binalar bulunmuyorsa bu konunun puanı doğrudan kazanılır.

Bu yarıçap içerisinde gürültüye hassas binalar bulunuyorsa, aşağıda belirtilen gerekliliklerin sağlanması durumunda puan kazanılabilir:

• İnşaat sırasında gürültü kaynağı olabilecek aktivitelerin ve ekipmanların belirlenerek, gerekli gürültü azaltıcı önlemlerin alınması,
• Gürültülü ekipmanların, resmi mesai saatleri içerisinde kullanılması
• Periyodik olarak gürültü ölçümlerinin yapılması,
• Gürültü ölçümlerinin periyodik olarak tablolarla gözlemlenmesi ve kanıtlanması

Gürültü etki değerlendirmesi ve ölçümleri, kabul görmüş akustik yeterliliği ve uygun mesleki oda üyeliğine sahip yetkin akustik danışman tarafından yapılmalıdır.

Tablo 1.2.: İnşaat Atık Yönetimi Aylık İlerleme Tablosu

2. ARAZİ KULLANIMI

Arazi Kullanımı değerlendirme kategorisinin amacı binanın inşa edileceği yerde yapılı çevrenin korunması konusunda farkındalığı arttırmaktır. Kentsel tasarım ve planlama kriterleri gözetilmeksizin gerçekleştirilen yapılaşma, doğanın tahribatına yol açmakta ve merkezi olmayan bu gelişme nedeniyle ulaşım ihtiyacı ve çevresel kirlilik artmaktadır. Çevresel açıdan diğer bir sorun inşaat için düz ve uygun arazinin azalması, yapılaşmada sıranın ekolojik değeri yüksek hassas alanlara gelmesidir.

3. SU KULLANIMI

Su Kullanımı konusunun amacı, su kullanımını ölçmek ve kullanımı azaltmak için gerekli önlemleri almaktır. İçme suyu kaynaklarının azalması ve su kalitesinin düşmesi dünyada hızla büyüyen bir sorun haline gelmiştir. Mevcut koşullarda tatlı su rezervine sahip ülkeler bile iklim değişikliği, kontrolsüz su kullanımı ve büyük akiferlerden su çekilmesi nedeniyle risk altındadır.

Her iki sertifika programı da su kullanımının azaltılması, kayıpların önlenmesi, atık su arıtma ve değerlendirme ve yağmur suyu kontrolünü önemsemektedir. Benzer puanlandırma sistemleri kullanılmıştır.

Su kullanımını azaltma yöntemleri, doğal su döngüsünü ve su kaynaklarını korumaya yöneliktir. Aynı zamanda, su tedariki ve atıksu arıtma altyapısı için yapılacak yatırım maliyetlerini azaltır. Su kullanımının azaltılması, su faturalarına doğrudan yansıyacağı için işletim maliyetleri büyük oranda düşer.

Kullanım suyunu etkin bir şekilde azaltmak için az su kullanan armatür ve rezervuarların seçilmesi, perlatör kullanımı, suyu verimli kullanan ve sertifikalı çamaşır ve bulaşık makinalarının seçilmesi önerilir. Tuvalet ve pisuarlardaki rezervuar suyu ihtiyacını karşılamak için yağmur suyu toplama veya gri su geri kazanım sistemleri kullanılabilir.

Etkin sulama sistemleri belirlenmelidir. Yağmur suyu toplama veya gri su geri kazanım sistemlerinden geri kazanılan su, sulama amaçlı ve/veya rezervuarlarda kullanılabilir. Ayrıca sulamada kullanılan temiz su miktarını azaltmak için damlatmalı sulama uygulanabilir ve yerel iklim koşullarına uygun, çok su istemeyen bitki türleri seçilebilir.

Grafik 1: LEED ve BEST Su Tasarruf Puanlandırma Grafiği

Dairelerde kullanılan atık suyun arıtılarak, gri su olarak geri kazanımı sağlanabilir. Bu sular, klozet, bina temizliği, araç yıkama, ısıtma sistemleri ve peyzaj alanlarındaki ikinci alanlarda yeniden kullanılarak, şebeke suyu kullanım oranları azaltılabilir.

BEST ve LEED Sertifika sistemlerinde de su kullanım oranlarında azalmalar doğrudan puanlandırmaya dahil edilmiştir. Ayrıca minimum kazanç oranı ile alt sınırlara tabidir.

Grafik 2: Gri Su Sistemi Grafiksel Gösterimi

ÖRNEK PROJE SU KULLANIM HESABI

Bina Yönetim Sistemi Modellemesi ile daire içi kullanımlar, ortak alan kullanımları hesaba katılarak su kullanım miktarları belirlenmiştir. Gri su kazanım ve kullanım, siyah su miktarları hesaplanmıştır. Örnek projede yer alan 110 bağımsız konut biriminin ortalama kullanıcı sayısı dikkate alınarak daire içi hesaplamalar yapılmıştır. Ortak alan ve bahçe sulama kısımları ile ilgili daire başı hesaplamalar yapılmıştır.

Bu hesaplama neticesinde 101,79 m³ su kullanım ortalaması, gri su sistemleri sayesinde %43,70 tasarrufla 57,32 m³ seviyelerine düşürülmüştür. Yağmur suyu depolama ve şebekeye kontrollü salınım sistemi ile gri su kullanım ihtiyacı arttığında destek verebilecek nitelikle hazırlanmıştır.

Klozet Hesabı:

Günlük Kişi Başı Kullanım Sıklığı (UF) x Etkin Su Püskürtme Hacmi (EF)

EF = 6 lt/adet

UF = 4 adet/gün

Günlük Kişi Başı Kullanım Miktarı = 24 lt/gün

Yıllık Tüketim (3,55 kişi) = 365 x 3,55 x 24 = 31,10 ton/yıl

Duş Hesabı:

Kullanım Sıklığı (UF): 0,3 adet/gün

Kullanım Süresi (IU): 8 dk

Akış Hızı (FR): 6 Lt/dk

Günlük Kişi Başı Kullanım Miktarı = 0,3x8x6= 14,4 lt/gün

Yıllık Tüketim (3,55 kişi) = 365 x 3,55 x 14,4 = 18,65 ton/yıl

Lavabo Bataryası Hesabı:

Kullanım Sıklığı (UF): 4 adet/gün

Kullanım Süresi (IU): 0,5 dk

Akış Hızı (FR): 6 Lt/dk

Günlük Kişi Başı Kullanım Miktarı = 4x1x6= 12  lt/gün

Yıllık Tüketim (3,55 kişi) = 365 x 3,55 x 12 = 15,55 ton/yıl

Mutfak Bataryası Hesabı:

Kullanım Sıklığı (UF): 2 adet/gün

Kullanım Süresi (IU): 1 dk

Akış Hızı (FR): 6 Lt/dk

Günlük Kişi Başı Kullanım Miktarı = 2x1x6= 12  lt/gün

Yıllık Tüketim (3,55 kişi) = 365 x 3,55 x 12 = 15,55 ton/yıl

Bulaşık Makinesi Hesabı:

Kullanım Sıklığı (UF): 0,25 adet/gün (4 kişilik bir aile günde 1 kullanım)

Akış Hızı (FR): 9 Lt (kullanım başı)

Günlük Kişi Başı Kullanım Miktarı = 9×0,25= 2,25  lt/gün

Yıllık Tüketim (3,55 kişi) = 365 x 3,55 x 2,25 = 2,91 ton/yıl

Çamaşır Makinesi Hesabı:

Kullanım Sıklığı (UF): 0,1 adet/gün (4 kişilik bir ailede haftada 3 kullanım)

Akış Hızı (FR): 36 Lt (kullanım başı)

Günlük Kişi Başı Kullanım Miktarı = 36×0,1= 3,6  lt/gün

Yıllık Tüketim (3,55 kişi) = 365 x 3,55 x 3,6 = 4,66 ton/yıl

Daire Temizliği Hesabı:

Haftalık Daire Başı Kullanım Miktarı = 50 lt

Yıllık Tüketim (3,55 kişi) = 52 x 100 = 2,6 ton/yıl

Araç Yıkama Hesabı:

Marka/Model: WashTec – EasyWash

Makine Boyutları: yükseklik 3.11m Makine Genişliği 3.5 m Makine Derinliği: 1.75m

Basınç: 70 bar / 11 lt/dk

1 araç yıkama 100 lt

Toplam araç kapasitesi 120 araç

Araç yıkama sıklığı: 1 adet/hafta

Haftalık su kullanım miktarı: 120×100=12 ton

Yıllık su kullanım miktarı: 624 ton

Ortak Alan Temizlik Hesabı:

Marka/Model: Cleanvac ESC42

Makine Boyutları: 45x60x120 ağırlık 42 kg

Su kapasitesi 8 lt (40 m²)

Toplam araç kapasitesi 120 araç

Yıkama sıklığı: 2 adet/hafta

Temizlenecek ortak alan miktarı: 4.400 m²

Haftalık su kullanım miktarı: 1760 lt

Yıllık su kullanım miktarı: 91,52 ton

Otopark Temizlik Hesabı:

Marka/Model: Cleanvac B12001

Makine Boyutları: 86x190x165 binicili

Su kapasitesi: 100 lt (250 m²)

Toplam araç kapasitesi 120 araç

Yıkama sıklığı: 2 adet/hafta

Temizlenecek ortak alan miktarı: 4.000 m²

Haftalık su kullanım miktarı: 3200 lt

Yıllık su kullanım miktarı: 166,40 ton

BEST KONUT SERTİFİKASINA GÖRE;

Su kullanım miktarı 50-70 m³ (57,32) aralığında olduğu için 2 puan,

Bahçe sulamada geri kazanılmış su kullanıldığı için 2 puan,

Toplamda 4 puan hak kazanmıştır.

LEED 4.1 NC SERTİFİKASINA GÖRE;

Su kullanım miktarı %43,70 miktarda azaltıldığı için 4 puan,

Bahçe sulamada geri kazanılmış su kullanıldığı için 2 puan,

Toplamda 6 puan hak kazanmıştır.

Su kayıplarını önleme konusunda su kullanımı izleme sistemlerine göre değerlendirme yapılır. Binanın su iletim hattındaki ana kaçakları tespit etmek amacıyla kaçak kontrol sistemi kurulmalıdır. Sistem binada ve bina arazisindeki bütün ana su hatlarını kapsamalıdır.

Projeden birden çok bina bulunuyorsa, her bina ile ana su şebekesi bağlantısında su sayacı bulunmalıdır. Su sayaçlarının, bina yönetim sistemi (BYS) ile bağlantısının olması, BYS’den izlenebilir özellikte olması ve uzaktan okuma sistemine uygun sayaçların kullanılması gerekir. BYS olmaması durumunda sayaçların her ay okunarak kaçak kontrolünün yapılması gerekir. Sayaçların aylık okunmasıyla ilgili öneri Bina Kullanım ve Bakım Kılavuzu’na eklenmelidir.

Kullanıcı sayısının 100 kişiden fazla olması durumunda, evsel atıksu arıtma yöntemi belirlenmelidir. Atık su karakterine uygun bir arıtma sistemi kurulmalı ve işletmeye alınmalıdır. Arıtma tesisi için uygun bir yer belirlenerek kullanılacak tesisin özellikleri sistemin tasarımcısı tarafından detaylandırılmalıdır. Bu durumda;

Atık suların atıksu arıtma tesisinde arıtılması ve deşarj edilmesi durumunda 1 puan

Atık suların ileri arıtma ile arıtılması ve binada kullanılması durumunda 2 puan alınabilir.

Arıtma tesisi işletme ve bakım rehberi oluşturularak bina kullanıcılarına ve işletmeden sorumlu olacak kişiye verilmelidir. Bakım rehberinde tesisin işletme koşulları, karşılaşılabilecek sorunlara yönelik çözüm önerileri yer almalıdır.

Kullanıcı sayısının 100 kişiden az olması durumunda, “Su Kullanımını Azaltma” konusundan 4 puan alan projeler, “Atıksu Arıtma ve Değerlendirme” konusundan da 2 puan almaya doğrudan hak kazanır.

İnşaat sonrasında şebekeye aktarılan akış suyu miktarı, 1 sene 24 saatlik ve 2 sene 24 saatlik tasarıma göre belirlenen akış suyu miktarını geçmemelidir. Proje sahasından şebekeye giden yıllık akış suyu miktarı %20 oranında azaltılmalıdır. Akış sularının drenajı ve kontrolü yapılarak toprak kaybı engellenmelidir.

Örnek projede Bina Yönetim Sistemi kurulmuştur. Gri su kazanımlarında basit arıtma ve deşarj edilmesi tercih edilmiştir. Ayrıca yağmur suyu gri su tanklarına depolanmaktadır. Depolanan suyun en az %20’si binada yeniden kullanılmak şartı ile kademeli olarak şebekeye sızdırılacaktır. Bu kapsamda;

Yıllık daire başı su miktarı 101,79 m³ kullanımdan %43,70 tasarrufla 57,32 m³ seviyesine düşürülmüştür. Gri su kullanım oranları arttıkça sisteme yağmur suyu dahil edilecektir. İstenilen seviye sağlanamaz ise kiralık alanların kullanımına sunulacaktır. BYS ile periyodik olarak kontrol ve ölçümler yapılıp, gerektiği takdirde yeni tasarruf yöntemleri belirlenecektir.

4. ENERJİ KULLANIMI

BEST Enerji Kullanımı için iki farklı yöntem önermektedir.

Ulusal Bina Enerji Performansı hesaplama yöntemi BEP-TR ile hesaplama yapılması durumunda;

Eğer B sınıfı performansa sahip ise 7, A sınıfı performansa sahip ise 9 puan verilir.

Bina enerji modellemesi dinamik modelleme ve simülasyon araçları ile hesaplanır ise;

Bina enerji performansı ağırlıklı iyileştirme oranına göre punlandırma yapılır, en yüksek 15 puan verilir.

LEED Enerji Kullanımı için, benzer dinamik modelleme ve hesaplama yöntemi belirlemiştir. En yüksek 18 puan verilir. İlave olarak devreye alma süreçleri ile ilave 6 puan verilir. Bu süreçler BEST sertifikasında eğer ikinci seçenek tercih edilir ise KIK sürecine dahil edilmektedir.

Tablo 1.3.: BEST ve LEED için Enerji İyileştirme Oranları

Enerji Performansı Ağırlıklı İyileştirme Oranı = (Enerji ihtiyacı iyileştirme yüzdesi x 0,40) + (Enerji tüketimi iyileştirme yüzdesi x 0,25) + (CO2 salımı iyileştirme yüzdesi x 0,35)

Ulusal Bina Enerji Performansı hesaplama yöntemi BEP-TR 2.0 kullanılmıştır. Bu kapsamda yapının enerji performansı, sera gazı emisyon oranı ve yenilenebilir enerji kullanım oranları hesaplanmıştır.

Grafik 3: Örnek Projeye ait BEP-TR Analiz Raporu Grafiksel Gösterimi

BEST Enerji Kullanım oranları kapsamında B sınıfı enerji sertifika hak kazanmıştır. Örnek bina BEST Enerji Kullanımından 7 puan alır.

Aynı değerler ile LEED değerlemesi yapılacak olursa projede %37 kullanım iyileştirmesi, %36 sera gazı azalımı görülmektedir. Bu kapsamda iyileştirmeden 7, sera gazından 5, toplamda 12 puan alır. Kapsamlı devreye alma konusunda da BEST sertifikasından referans ile TAD sonuç formu ve performans testleri ve sonuç formları sonucu analiz yapılarak 2 puan kazanılmıştır.

BEST sertifikasına göre 7/15, LEED sertifikasına göre 14/24 puan kazanılmıştır. Benzer hesaplama yöntemleri ve puanlandırma sistemi bulunmaktadır.

Örnek projede çatı ve kullanılmayan teraslarda güneş enerji sistemi kullanılmaktadır. Hazırlanan enerji modellemesine göre yapıda %28,25 oranında yenilenebilir enerji kullanılmaktadır. İlave olarak yapı dışından gelen bir yenilenebilir enerji kaynağı bulunmamaktadır.

Bu kapsamda BEST Enerji Kullanım kategorisine göre;

İlgili oran 4 puan kazandırmaktadır. Yenilenebilir enerji teknolojileri için proje aşamasında fizibilite çalışmasının yapılması durumunda 2 puan alınabilir. Ayrıca cephe ve bahçede şebekeye bağlı bir aydınlatma sistemi kullanılmadığı için ilave 1 puan verilir.

LEED Enerji Kullanım kategorisine göre;

İlgili oran 5 puan kazandırmaktadır. Ayrıca cephe ve bahçede şebekeye bağlı bir aydınlatma sistemi kullanılmadığı için ilave 1 puan verilir.

Not:

Kademe 1: Yerinde yenilenebilir enerji üretimi

Kademe 2: Yeni tesis dışı yenilenebilir enerji

Kademe 3: Tesis dışı yenilenebilir enerji

BEST sertifikasında yer alan maddeleri örnek projede uygulanarak ilgili 3 puanı hak kazanılabilir. LEED sertifikası özelinde olan maddeler ile ilgili şebeke uyumu yenilenebilir enerji kapsamında hazırlanan fizibilite raporu ve şebeke anlaşmaları kapsamında hazırlanmıştır.

5. SAĞLIK VE KONFOR

Sağlık ve Konfor konusunun amacı kullanıcılara sağlıklı ortamlar yaratılması için koşulların belirlenmesini sağlamak ve iç ortam kalitesini olumsuz etkileyecek durumları önlemektir. Fiziksel ortamı iyileştirmek için alınacak önlemlerin tasarım aşamasında belirlenmesi ve uygulanması gerekir.

B.E.S.T – KONUT Sertifikası, kullanıcılar açısından verimli ve sağlıklı bir iç ortam oluşturmayı öngörür. Ortamın her zaman, tasarlandığı gibi kalmasını sağlamak zor olabilir, çünkü hava kalitesi, iç aydınlatma, ısıl konfor ve işitsel konfor gibi duyusal olarak belirlenen birçok parametre bulundurur. Binanın işletilmesi ve kullanımı sırasında optimum koşullar belirlenerek ortam kalitesi sağlanabilir. Ayrıca kullanıcıların gün ışığından yararlanmasını en üst düzeye getirerek, güneş ışınlarının ısıtma etkisinden yaralanarak/korunarak, taze hava girişlerini kontrol altında tutarak konforu arttırmaya yönelik önlemler alınır.

6. MALZEME VE KAYNAK KULLANIMI

Malzeme ve Kaynak Kullanımı konusunun amacı çevre dostu ve yerel malzeme kullanımını teşvik etmektir. Yapı malzemeleri üretim süreçlerinde ve yaşamları boyunca enerji israfı, çevre kirliliği ve kaynak tüketimi gibi birçok olumsuz çevresel etki oluştururlar. Binanın inşaat sürecinden kaynaklanan etkileri azaltmanın yanı sıra malzeme üretiminde de çevresel etkilerin azaltılması gerekir.

B.E.S.T – KONUT Sertifikası, yapılı çevrede kullanılan malzemelerin geri kazanılabilir/geri dönüştürülebilir olmasını, insan sağlığı ve ekosistem üzerindeki etkilerinin azaltılmasını öngörür. Malzeme seçimleri bu öngörü ile yapılmalıdır. Tedarik zincirinde malzeme konusunun farklı yönleri ve etkileri vardır. Yatırımcı ve tüketiciler, malzemenin teknik özelliklerine paralel olarak estetik, fonksiyon ve maliyet gibi yönlerini de değerlendirir. Geri dönüşüm içeriği, yaşam döngüsü analizi vb. kavramlar da değerlendirme ölçütlerinde yerini almalıdır.

BEST Çevre Dostu Malzeme maddesinde;

İnşaatta kullanılan malzemelerin, yaşam döngüsü değerlendirmesini ilgili referanslarda belirtilen, EU ECO LABEL (eko-etiket), EPD (çevresel ürün beyanı), NATUREPLUS, CE, beşikten beşiğe (cradle to cradle), FSC, PEFC gibi bir çevre etiketine sahip olması gerekir. Bu kapsamda aşağıda belirtilen temel yapı elemanları değerlendirilir:

• Yapı iskeleti
• Çatı
• Dış duvar ve/veya giydirme cephe
• İç bölücü duvar
• Döşemeler ve kaplamaları
• Kapı, pencere ve doğramaları

Değerlendirilen temel yapı elemanlarını oluşturan malzemelerin 10 tanesinin sertifikalı olması durumunda – 1 puan

Değerlendirilen temel yapı elemanlarını oluşturan malzemelerin 20 tanesinin sertifikalı olması durumunda – 2 puan alınır.

LEED Çevresel Ürün Kullanımı maddesinde;

Kalıcı olarak monte edilen en az 20 ürün (en az 5 farklı üreticiden temin edilen) çevresel ürün beyanına sahip olmalıdır. Ek olarak karbon optimizasyon raporu olan en az 5 ürün kullanılmalıdır. Bu iki koşul birer puan olarak değerlendirilir.

Bina cephesi ve taşıyıcı sistem hacminin en az %50’sinin aynen bırakılıp diğer bölümlerinin yenilenmesi – 1 puan

Bina cephesinin ve taşıyıcı sistemin aynen bırakılıp yalnızca iç kaplamalarının yenilenmesi durumunda 2 puan alınır.

Bu kapsamda aşağıda belirtilen temel yapı elemanları değerlendirilir:

• Yapı iskeleti
• Çatı
• Dış duvar ve/ya giydirme cephe
• İç bölücü duvar
• Döşemeler ve kaplamaları
• Kapı, pencere ve doğramaları

İnşaatta kullanılan yapı malzemelerinin, yeniden kullanılan ve gerekli performans kriterlerini sağlayan malzemelerden seçilmesi gerekir. Belirtilen temel yapı elemanlarının %15’inde (maliyet veya hacim) yeniden kullanılan malzeme kullanılması -1 puan

Belirtilen temel yapı elemanlarının (maliyet ve hacim olarak) en az %2,5’inde yenilenebilir ve/veya geri dönüştürülmüş hammadde içerikli malzeme kullanılması -1 puan

Belirtilen temel yapı elemanlarında kullanılan agrega ağırlığının, %20’si geri kazanılmış agrega olmalıdır. Agreganın, inşaat sahasından veya sahaya en fazla 50 km uzaklıktan elde edilmiş olması -1 puan

BEST Yerel Malzeme Kullanım maddesinde;

Ulaşım kaynaklı salımları ve yakıt tüketimini azaltmak amacıyla kullanılan taşıyıcı elemanlar da dahil olmak üzere malzemenin (maliyet veya hacim) en az %30’unun, 500 km içerisinden veya 500 km’ye eşdeğer taşıma yolu içinde üretilmiş malzeme olması – 2 puan

Kullanılan malzemenin (maliyet veya hacim olarak) en az %10’u, projeye 200 km sınırları içinden üretilmiş yerel ve bölgesel malzeme (bölgeye özgü yapı malzemesi ve elemanları) olması – 1 puan

LEED Hammadde Tedariği maddesinde;

Kredi başarı hesaplaması için, proje sahasının 100 mil (160 km) yakınında tedarik edilen (çıkarılan, üretilen ve satın alınan) ürünler, maliyetin maksimum %200’üne kadar olmak üzere, taban katkı maliyetlerinin iki katı üzerinden değerlenir. Projedeki kalıcı olarak kurulan yapı ürünlerinin toplam değerinin maliyet açısından en az %30’u için aşağıdaki sorumlu kaynak kullanımı ve çıkarma kriterlerinden en az birini karşılayan en az beş farklı üreticiden temin edilen ürünleri kullanılmalıdır. (2 puan).

BEST Dayanıklı malzeme maddesinde;

Ortak alanların (giriş holleri, koridorlar, merdivenler, bina içi otoparklar vb.) yoğun kullanıma bağlı yıpratıcı etkilerden korunması durumunda – 1 puan

– Çarpmalara dayanıksız duvarlarda koruyucu bant

– Kapılarda tekmelik

– 10 cm’den az kapı dişi olan duvarlara kapı kolu yıpranmasını önleyecek koruyucu veya hidrolik kapatıcı

– Sert ve kolay temizlenebilir yer döşeme kaplaması

– Otoparklarda duvar ve kolon koruyucuları

Kabukta kullanılan yapı elemanlarının garanti sürelerinin veya tarafsız kurum tarafından belirtilen servis ömürlerinin en az 30 yıl olması durumunda (periyodik bakım amacı hariç) – 1 puan

LEED Malzeme içeriği maddesinde;

Yaşam döngüsü bilgilerinin mevcut olduğu ve çevresel, ekonomik ve sosyal açıdan tercih edilebilir yaşam döngüsü etkilerine sahip ürün ve malzemelerin kullanımını teşvik etmek. Üründeki kimyasal içeriklerin kabul edilmiş bir metodoloji kullanılarak envanterinin çıkarıldığı ürünleri seçen ve zararlı maddelerin kullanımını ve oluşumunu en aza indirdiği doğrulanan ürünleri seçen proje ekiplerini ödüllendirmek. Yaşam döngüsü üzerinde olumlu etkileri olduğu doğrulanan ürünler üreten hammadde üreticilerini ödüllendirmek amaçlanmaktadır.

7. KONUTTA YAŞAM

Konutta Yaşam konusunun amacı, tasarım ve inşaat etkilerinin, bireysel/toplumsal yaşam ve çevreye, olumlu katkı getirecek biçimde düzenlenmesidir. Çevresel ve sosyal ortamda birlik oluşturulması ve kullanıcı rahatlığı sağlanır. Otomobil yerine yaya ulaşımı ve toplu taşımaya uygun yapılaşma teşvik edilir.

B.E.S.T – Konut Sertifikası, fiziksel yetenekler, yaş, sosyoekonomik duruma bakmadan bütün insanların eşit olanaklara sahip olduğu toplumlar öngörür. İnsan sağlığını ve çevreyi koruyacak bir yaşam tarzı sunulması için spor, sanat vb. birçok konuyu da dikkate almak gerekir. Sertifika, projenin her metrekaresinde insanların yaşamını kolaylaştırmak ve zenginleştirmek için yapılabilecekler konusunda fikir vermeyi amaçlar.

8. İŞLETME VE BAKIM – YENİLİKÇİLİK

İşletme ve Bakım konusunun amacı sürdürülebilir stratejilerle tasarlanmış ve inşa edilmiş binanın işletme ve bakım sürecini de sürdürülebilir yöntemlerle gerçekleştirmektir. Bir binanın enerji ve su verimliliği, iç hava kalitesi, dayanıklılığı ve kaynak verimliliği tasarım aşamasında olduğu kadar işletme ve bakım sürecinde de önemlidir. Binanın işletilmesi ve bakımı, kullanıcıların sağlığı, binanın çevresel etkileri ve işletme maliyeti göz önüne alınarak uygulanmalıdır.

B.E.S.T – KONUT Sertifikası, bina kullanım ve bakım kılavuzunda yer alan önerilerin uygulandığı ve etkin bir şekilde işletilen binalar öngörür. Ayrıca, binanın işletilmesi sırasında tüketim değerleri takip edilerek sistemlerin verimliliği ölçülür ve herhangi bir arıza/kaçak durumunda hızlı müdahale edilmesi sağlanır. (Tablo 2.8.)

Yenilikçilik konusunun amacı inşaat sektöründe ve alt sektörlerdeki yeniliklerin projeye uygulanmasını ve bu sayede gelişen teknolojiye uyum sağlayan yapıların tasarımınına teşvik etmektir. En basit tanımıyla yenilikçilik, farklı, değişik ve yeni fikirler geliştirmek ve bunları uygulamak olarak tanımlanırsa, inşaat sektörü için geliştirilen bu fikirlerin sistematik olarak ele alınması önem kazanmaktadır. Yenilikçilik, verimlilikte yeni bir boyut yaratan değişimi ve yeni fikirlerin ticari bir yarara dönüştürülmesini öngörür ve bu sürecin tamamını kapsar. Geniş anlamıyla, yaratıcılığı ticari ustalıkla birleştirir. Mevcut ürün, hizmet ve süreçte tamamlanan küçük parçalar ile büyük yenilikçi adımların ortaya çıkmasını sağlar.

B.E.S.T – KONUT Sertifikası, mimarların, mühendislerin, müteahhitlerin ve uzmanların bir araya gelerek yenilikçi fikirlerin uygulanmasını öngörür. Yenilikçilik sayesinde hem ekonomik hem çevresel hem de sosyal kazanım getiren projeler ortaya konur. Disiplinler arası çalışma ve uzmanlık alanlarının birleştirilmesi sayesinde binada yeni yöntemlerin uygulanması mümkün olur.

DEĞERLENDİRME

BEST’in amacı projelerin tasarım, üretim ve kullanım süreçlerinde proje ekibinin koordinasyonu, inşaat sürecinin koordinasyonu, inşaat kirliliği ve atıklarının yönetimi ile çevreye etkilerinin kontrol altına alınmasıdır. BEST sertifikasında su, enerji, malzeme, kaynak, konfor, tasarım tüm yönleri ile değerlendirilmeli, tasarruf ve koruma altına alınarak gelecek kuşaklara aktarımını sağlamalıdır. Bu kapsamda tam verimli ve sürdürülebilir bir proje için proje ekibinin koordineli ve alanlarında uzman kişilerden oluşturulmalıdır. Bu kapsamda proje müellifleri dışında proje danışmanlığı alınan uzmanlık alanlarının da değeri önemsenmiştir.

İki sertifika programları kendi içerisinde farklılaşsa da genel çerçevede benzer değerlere önem vermiştir. BEST sertifikası yerel geçerliliğe sahip olduğundan dolayı bazı değerlere yerel değerlendirmeler yapmıştır. Örneğin, proje ekibinin kurulması, işletme ve bakım sürecindeki farklılıklar gibi. BEST sertifikasının uluslararası geçerli ve bilinirliği yüksek bir sertifika ile uyumlu oluşu ve bazı sorunlara yerel bir bakış ile değer vermesi oldukça kıymetlidir.